Osoby, które cierpią z powodu zaburzeń odżywiania, opierają poczucie własnej wartości przede wszystkim na ocenie własnej figury, wskaźniku wagi oraz na umiejętności kontrolowania tych parametrów.
U zdrowej osoby ocena siebie związana jest głównie z poczuciem zadowolenia z siebie oraz osiągnięcia sukcesów w różnych sferach życia t.j.: satysfakcja z wykonywanej pracy, posiadania własnej rodziny, grona przyjaciół, osiągnięć sportowych czy realizacji swoich pasji.
Do najpowszechniejszych zaburzeń odżywiania należą:
- jadłowstręt psychiczny (tzw. anoreksja),
- żarłoczność psychiczna (tzw. bulimia),
- napadowe objadanie się.
Pacjenci usiłują kontrolować swoją wagę poprzez przysparzające wielu cierpień działania: wielokrotne ważenie się w ciągu dnia/tygodnia, stosowanie środków przeczyszczających, prowokowanie wymiotów, intensywne ćwiczenia fizyczne, poświęcanie uwagi najdrobniejszym zmianom w wyglądzie.
Anoreksja to choroba, która zwykle rozpoczyna się w wieku dorastania. Dotyka 10-15% pacjentów ambulatoryjnych, większość z nich stanowią kobiety. Pierwszym objawem choroby jest przejście na dietę, która z czasem zaczyna podlegać coraz większym rygorom. Zachowanie osoby dotkniętej zaburzeniem usztywnia się, następuje zafiksowanie na tematach związanych z dietą. W efekcie, u pacjenta, następuje z biegiem czasu spadek wagi ciała odpowiadającym mniej niż 85% normy pośród osób w podobnym wieku lub dającej wskaźnik BMI o wartości 17,5 lub niższej. Zaburzenie to współwystępuje więc ze znaczną i widoczną niedowagą.
Zaburzeniu często (choć nie jest to regułą) towarzyszy wtórny brak miesiączki.
Część osób cierpiących na anoreksję unika jedzenia niektórych pokarmów lub dąży do tego aby mieć pusty żołądek w celu poczucia kontroli nad jedzeniem.
Nieleczona anoreksja może spowodować wyniszczenie organizmu, a nawet śmierć.
Bulimia ma zwykle swój początek w okresie wczesnej dorosłości, a początek rozwoju choroby jest zazwyczaj podobny jak w przypadku anoreksji i związany jest z restrykcyjnym spożywaniem posiłków. Dotyka 30% wszystkich pacjentów cierpiących na zaburzenia odżywiania, w głównej mierze dotyczy kobiet. W trakcie trwania choroby występują okresowe i nawracające epizody napadowego objadania się, którym towarzyszy utrata poczucia kontroli nad sobą. Epizody te są reakcją na negatywny nastrój lub niekorzystne wydarzenia w życiu. Pacjenci z bulimią zachowują zazwyczaj prawidłową wagę ciała.
Bulimia powoduje w organizmie wiele skutków ubocznych m.in.: obrzęk ślinianek, uszkodzenie szkliwa zębów, zaburzenia poziomu potasu, wapnia oraz witamin w organizmie.
Napadowe objadanie się dotyka ok. 10% pacjentów najczęściej w średnim wieku, 1/3 spośród nich to mężczyźni.
Zaburzenie to ma zwykle charakter przejściowy, uaktywnia się w niektórych okresach życia, w których pacjenci nie są w stanie kontrolować swojego zachowania, mają wtedy tendencje do przejadania się i przybierania na wadze. Zaburzenie to często współwystępuje z otyłością.
Podstawową terapią dla osób dorosłych z zaburzeniami odżywiania jest terapia poznawczo-behawioralna, podczas której pacjent wraz z terapeutą stają się ekspertami w zakresie danego zaburzenia odżywiania oraz mechanizmów, które go podtrzymują.
Znaczna część pacjentów cierpi dodatkowo na depresję (dotyczy to przede wszystkim pacjentów z bulimią) lub na zaburzenia lękowe (pacjenci ze zdiagnozowaną anoreksją).
W razie potrzeby lub w wypadku wystąpienia większej ilości problemów, współistnienia depresji lub zaburzeń lękowych, w terapii są poszukiwane również źródła problemu, a więc sięganie głębiej do przeszłości pacjenta, by lepiej zrozumieć przyczynę powstania zaburzeń.
Wspólnymi cechami osobowości u opisanych wyżej pacjentów są: niskie poczucie własnej wartości oraz perfekcjonizm. Ponadto niektórzy pacjenci dodatkowo okaleczają się i/lub mają problemy z nadużywaniem substancji psychoaktywnych.
Przeprowadzone badania wskazują na bardzo dobre wyniki u 2/3 osób, które zaangażowały się w terapię. Terapia koncentruje się na pracy nad mechanizmami odpowiedzialnymi za podtrzymywanie zaburzenia, dotyczy spraw bieżących oraz planowania przyszłych działań związanych z poprawą funkcjonowania.
